Caída de Abraham
Rosenblath
Por unha vez non
escribín a partir do título, cousa rara, senón dunha escena, a da excursión en
bicicleta, que me veu á cabeza a comezos de 2008 durante unha excursión de
certa dificultade a un lugar chamado Boiling Lake, na illa caribeña de
Dominica. Naqueles días tiña frescas lecturas de Philip Roth e Saul Bellow e
comezaba a experimentar o pracer de escribir situacións de certa verosemellanza
psicolóxica, é dicir, de crear personaxes e non bonecos de palla nos que
descarregar as miñas iras e as miñas ocorrencias, e argallar a historia da
bicicleta como punta do iceberg foi un digno xeito de enganar o cansazo do
roteiro, un tanto excesivo para os meus desinflados músculos daquel tempo e de
sempre. De Roth e Bellow (máis de Roth, que ten máis graza) sae evidentemente o
personaxe de Abraham Rosenblath, pero o acerto do meu texto, se o houber, creo
que é precisamente a inserción nun contexto galego (a cidade podería ser
Compostela ou calquera outra na que exista un bar que se chame 99) da personaxe
do xudeu, que na literatura norteamericana e en boa parte das europeas
precisaría, quer dun escritor tamén xudeu, quer de documentación e enormes
cautelas. O argumento transformouse bastante naturalmente, así as cousas, nunha
historia de fantasmas, na narración dunha etapa paranoica na vida dunha persoa
normal, excesivamente normal, que por momentos roza a estupidez de prototipos
como o Miro Pereira de Pratos combinados pero sae airoso do transo,
creo.
Escribir este texto foi moi agradábel e moi complicado. Os saltos temporais (a
narratoloxía ten un nome para isto, mais dáme unha enorme preguiza procuralo)
obrigáronme mesmo a datar os acontecementos nun esquema, con anos reais
ademais, para non cometer erros relativos, por exemplo, aos programas
informáticos. Por se alguén tiver curiosidade (pero non, ese lector tan atento
non existe), a historia está narrada en 2008 e a presenza de Abraham na
veciñanza vai de setembro de 2002 a xuño de 2003; o argumento máis antigo que
se narra, a morte da señora Remedios, pasou en 1999. Non o reescribín ningunha
vez, pero podeino tanto que foi case como reescribilo. Despois (tempo despois
de rematado, digo), gañou un premio, o Manuel Murguía de Arteixo en 2009 e foi
publicado nunha desas edicións dos premios que ninguén no seu san xuízo le,
pero a poda continuou até antonte, como quen di, e nada indica que dentro duns
meses non me vaia arrepentir de non ter quitado outras cousas.
“Caída de Abraham Rosenblath” foi tamén o texto que me fixo querer apurar a
publicación do libro cando os Coen estrearon o filme A Serious Man,
do que gostei moito pero que me deu medo de que a miña historia parecese unha
copia da do filme e de que de súpeto comezasen a aparecer historias por todas
partes sobre as mesmas cousas que tratei eu (e algunha ten saído, pero non
direi cal nin a cal se parece). Eu tamén podo ser paranoico. En realidade o
caso dos Coen é anecdótico e ademais o premio dáme a razón a min (outra
utilidade dos premios, á parte da de gañar diñeiro) e ademais non se parece
tanto. A miña, no fondo, está escrita por alguén que non coñece apenas a
cultura xudía, e nin falta que fai: a dinámica da sospeita si que a coñezo e
esa é a auténtica protagonista. É curioso, porén, que mediante tópicos (pois
non manexei, voluntariamente, outro material que os tópicos que Serafín, o
narrador, utiliza para detectar o xudaísmo de Abraham) se poida dar a sensación
de que se coñece ben unha cultura, como algunha vez me teñen dito ante a
lectura deste texto, para a miña estupefacción. Creo que cousas como esta
deberían darnos ganas de pór a nosa capacidade crítica en cuarentena.
O que máis
me interesa a día de hoxe deste texto é o seu carácter de Bildungsroman,
novela de formación (pero en conto, que non sei como se di en alemán) dun
personaxe que non é exactamente un rapaz (sempre imaxinei a Serafín entre os
trinta e moitos e os corenta e poucos anos): a propia técnica narrativa, a
linguaxe mesmo, son testemuños do paso de Abraham Rosenblath pola vida do
narrador, son o seu pouso máis sagrado, mesmo se o auténtico Abraham está
completamente afundido na miseria, e curiosamente son virtudes que pouco ou
nada teñen a ver coa adscrición étnica, cultural ou relixiosa dos personaxes.
Paro xa, non sexa que a próxima frase sexa algo como “A literatura non sabe de
nacións nin de fronteiras” e unha ONG me poña un piso. Porque
non é certo, si que sabe, e moito.
