Gran tiburón branco xa se pode comprar nas librarías. Talvez non en todas, e non sei en cales. Pero pódese. Para celebralo vou publicar aquí ao longo desta segunda metade do verán unha serie de artigos explicativos que escribín sobre cada un dos textos do libro. Ao mellor existe algunha persoa no universo á que lle interese, eu que sei. O que pretende esta sección non é sobreinterpretar nin facer spoilers (pode que os haxa, pero supoño que isto é irrelevante). A idea era simplemente deixar constancia das circunstancias nas que cada un deles se escribiu antes de que comece a odiar o libro (isto sempre pasa, e pasará tamén desta vez) e a miña cabeza reconfigure a realidade para comezar a crer que debín escribir todos nunha tarde aburrida, así sen pensar demasiado.
Gran tiburón branco
Gran tiburón branco
Foi o
primeiro texto que escribín dos cinco, e foi o único material
salvábel dunha serie de exercicios que me autoimpuxen a comezos de
2008 para aprender a narrar, pouco despois de demostrar en dz ou o
libro do esperma que non sabía (encher páxinas con adxectivos e
tormentas de enxeño, si; narrar, non). O uso da primeira persoa era
a regra: se había símiles ou anécdotas ou o que for, tiñan que
ser coherentes coa personalidade da narradora, non coa miña. Digamos
que “Gran tiburón branco” foi o traballo de fin de curso e
digamos tamén que aprobei con notábel pero decidín parar nese
momento os exercicios porque no fondo non teño paciencia para estas
cousas.
Levaba
uns meses vivindo nas Antillas cando escribín o texto (foi, por
outra banda, un texto rapidamente escrito, entre dous e catro días,
creo) e tratei de evocar unha realidade máis ou menos coñecida para
min pero que para un lector galego calquera podía ser exótica ou
estraña. A parella protagonista foi francesa durante moito tempo até
que me pareceu máis coherente coas lecturas sobre estudios
poscoloniais que o catedrático leva na maleta que fosen
estadounidenses: foi suficiente para iso (así son estas cousas)
mudar o nome de Matthieu Gircourt polo de Matthew Hooper (Matt Hooper
é, por certo, o nome do personaxe interpretado por Richard Dreyfuss
no filme Tiburón). Pensado agora, tamén a candidez do
personaxe é ben máis americana que francesa. En todo caso a illa
que esta parella visita non pretende ser ningún lugar en especial:
calquera illa de fala non inglesa agora, de fala non francesa antes,
enfín, tanto ten e non é por acaso que tanto teña: tanto lles ten,
enténdese, tamén a eles.
E
polo demais, é todo moi simple (tamén porque o exercicio do que
partín tiña unha segunda tarefa que era adestrar na simplicidade
narrativa: outro notábel). Os recursos non son nada do outro mundo:
un macrosímbolo, o tiburón, como pauta interpretativa, un triángulo
entre un matrimonio e un nativo (xa presente no Mogambo de
John Ford e supoño que noutros dez mil lugares, aínda que son
outros tempos e o meu nativo é nativo de verdade e non un occidental
curado de espantos) no que se poñen en xogo o desprezo, a luxuria e
a fascinación, e un tempo presente un tanto incongruente pero que
pode evocar por momentos esoutra grande experiencia colonial anterior
ao turismo que eran as expedicións antropolóxicas e os seus
cadernos de campo e que me evoca a min á súa vez o tempo no que eu
estudaba esa carreira universitaria (Antropoloxía) e pensaba que era posíbel
traballar diso.
A
narradora non ten moita relación co tipo de personaxes que adoito
crear, talvez fose, pero xa non o lembro, parte do desafío. Sitúase
nalgún lugar entre un nihilismo decadente e a depresión, e non
sabemos dela nada que non sexan as súas opinións (moderadas cando
son positivas, hiperbólicas cando son negativas) sobre o que ten ao
seu redor. Por momentos escorrega cara a certas observacións
poéticas. Outra autopromesa era esa, dosificar a poesía para que
cando aparecese sorprendese máis. A técnica aprendín a aprezala
con Roberto Bolaño, a quen lera bastante compulsivamente durante o
ano anterior a comezar este proxecto e do que supoño que algo fica,
aínda que andado o tempo non son moitas as cousas del que salvo
absolutamente da queima (iso si, entre elas 2666 enteira, o
que cuantitativamente non está mal).
Unha
tradución ao castelán (a tradución dun estado non definitivo do
texto, claro) saíu bastante antes que o orixinal galego:
solicitáranme, supoño que a raíz da tradución española de
Elexías a Deus e ao Diaño, material para unha compilación
de autores latinoamericanos que se artellou en Miami e se publicou en
Perú, e eu encarguei a alguén a tradución deste texto e dous de dz
ou o libro do esperma. Escolleron este, o que non deixa de ser
unha boa noticia, e o texto (que abría a compilación, e ao mellor
tamén por iso) apareceu destacado positivamente en boa parte das
críticas que se fixeron do libro, no que foi o primeiro feedback
deste novo material. A presenza dunha obra traducida do galego nunha
compilación de autores latinoamericanos sempre me pareceu estraña,
e negarme a incluíla por coherencia foi unha idea que me cruzou
varias veces pola cabeza e sempre descartei por masoquista. Así e
todo, o asunto segue a ser moi raro: consta no libro que é unha
tradución, mesmo hai un caso similar do catalán, xuraría (aínda
que non, incomprensibelmente, do portugués: nin Brasil nin Portugal
se inclúen na escolma, de feito eran, eramos, agora que o penso,
autores hispanoamericanos, non latinoamericanos); pero ao
mesmo tempo, á hora de xustificar a selección, non hai ningunha
alusión a ese estraño fenómeno que por outra parte supoño que lle
debe resultar estraño ao lector peruano medio.
Sexa
como for, aquí está.
