Hai uns poucos días remataba eu as
miñas vacacións en Galiza e atopei nunha libraría de vello un
exemplar de Polaroid, o libro de Suso de Toro de 1986 (o da
capa bonita que poño abaixo, non a edición rosada que sacaron
despois). Compreino sen pensalo moito. Na casa boteille unha ollada
rápida e activóuseme unha magdalena de Proust. Adoro este libro,
si. Non é unha adoración obxectiva, non é necesariamente o meu
libro favorito, nin o meu libro galego favorito, pero dá espertado
en min aquela sensación de algo ser absolutamente novo que non
aparece, madia leva, todos os días. Non sei que parte de culpa de
que eu (castelanfalante até os dezanove anos: insúltenme) comezase
a escribir en galego tivo Polaroid. Pero unha parte tívoa
seguro. Non sei por que, desde o bastión tudense no que eu vivía, a
lingua galega parecía suficientemente exótica como para eu desenvolver
unha especie de diglosia ao revés: e Polaroid, un libro que
non só era máis urbano do que eu esperaba dun libro galego, senón
tamén máis urbano que a miña experiencia de todos os días, e que
até se titulaba cunha palabra que cumpría procurar no dicionario,
aprendeume que o galego era a lingua das cidades e dos libros
modernos mentres que o castelán apenas servía para comentar no
patio da escola as mellores xogadas de Porky's 3.
O que segue é o texto completo que
lle enviei a Daniel Salgado cando me preguntou sobre o libro para
celebrarlle os 25 anos nun artigo no Luces d'El País
que se chamou “Meteorito 'Polaroid'” e que poden ler aquí.
Un familiar tiña Polaroid, a
saber por que, e foi, talvez, o primeiro libro para adultos (en
xeral, non só en galego) que lin na vida. O listón ficou moi
arriba, non sei se algunha vez volvín encontrar un libro galego, non
direi tan acabado, pero si con ese grao de risco. Lelo e relelo (na
altura tiña poucos libros e relía con frecuencia) quitoume todo o
autoodio de vez (o literario: o outro aínda me levou o seu tempo
pero esa é outra historia). O libro é un proxecto que hoxe
chamariamos, con ánimo reducionista, posmoderno: unha novela que
parecen contos e que trata de abranguer todo, do sexo (moito me
masturbei cun dos capítulos no que aparecía unha muller en bata,
non teño o libro a man e non lembro o título) até a patria (os
manifestos kamikazes son a cimeira aínda non superada do uso da
ironía na cultura galega), pasando polo uso das fotografías varios
anos antes de que Sebald publicase ningunha novela. En linguas menos
periféricas é hoxe o día no que andan a se publicar libros
semellantes e os seus autores pasan por ser unha especie de xenios.
As razóns políticas son evidentes, pero tamén outras: a
continuidade experimental de Polaroid tardou moito en chegar,
se é que algunha vez chegou, e supoño que o libro asustou algunha
xente, comezando polo seu autor que, malia facer algúns bos libros
antes de capitular a mediados dos noventa da boa literatura e
recentemente da literatura tout court, pareceu
arrepentirse de abrir a caixa dos tronos e tratou de amañalo con
sucedáneos como Tic tac, que
non é un mal libro pero non é o mesmo, e
que eu pensaba que estaba
considerada a súa grande obra e Polaroid
só a leramos uns poucos despistados. Alégrame, en todo caso, saber
que non, se realmente é que non.
