26 de ago. de 2012

A cociñar con Gran tiburón branco, vol. V (e último): Guerra civil


Guerra civil

“Guerra civil” é o meu Faulkner privado; digo Faulkner case como estado de ánimo ou como arte poética e non tanto como referencia real a Faulkner, o que sería pretencioso e tamén falso tendo en conta que a Faulkner só lle lin un libro (Santuario) e hai bastante tempo diso. Pero está a ambientación southern e o feito de que o estilo da voz narrativa estea inzado de repeticións e digresións estrañas debidas, ambas, a un hábito (o consumo continuado de marihuana) que pertence á ficción do narrador.

Non é necesariamente un texto autobiográfico este, non máis que os outros en todo caso, aínda que a escolla de Tui como contexto para narrar unha adolescencia (eu que tendo a non contextualizar demasiado o que escribo) recoñezo que pretende provocar unha (falsa) interpretación biográfica. En realidade a miña relación coa marihuana nunca pasou dunha fría cordialidade e nunca supuxo nada parecido a un hábito, e menos aínda antes dos dezanove ou vinte anos; e tampouco tiven daquela unha videocámara nin atopei nunca un cadáver no río nin me masturbaba máis do que imaxino que é o habitual a esas idades. Hai moitos elementos tirados da realidade, si, pero non necesariamente me pasaron a min nin aconteceron como aquí se narra: sempre hai un desprazamento, un acomodo das anécdotas a un proxecto narrativo (en dz, sen ir máis lonxe, pasaba o contrario). As máis inverosímiles supoño que parecen ser o achádego do portugués morto, que creo que é unha historia real pero antiga, doutra xeración, e o filme porno CKP, que (este si) existe realmente, aínda que eu só tiña constancia del por unha crítica que lle lera na revista Ajoblanco até que o descarguei de internet a modo de documentación cando xa andaba con este texto na cabeza (créanme: é moi malo). No do portugués morto pesa tamén a sombra dun conto creo que de Méndez Ferrín, que lin hai moitos anos (antes aínda que a Faulkner) e do que apenas conservo, precisamente, o recordo dunha textura. O ziiip do final, por último, o pequeno desprazamento lateral que sofren as cousas, ten o seu correlato cinematográfico na forma de encadrar do realizador holandés Johan van der Keuken: mantén a cámara quieta e, antes de cortar, móvea lixeiramente cara a un lado, no que alguén que agora non lembro quixo ver como unha constatación da realidade do tempo presente da gravación.

O título precede, máis unha vez, o conto. Había hai uns anos unha especie de debate nas letras galegas sobre se se escribía demasiado sobre a guerra civil; a min ninguén me deu vela nese enterro, pero sempre pensei que non había tal debate e que o que habería que discutir era máis ben se unha narración sobre a guerra civil ten que estar necesariamente ambientada nos anos trinta, e a outra pregunta que de aí se desprende, a de se é posíbel escribir calquera cousa, en Galiza e en galego, que non sexa, en certo modo, unha narración sobre a guerra civil. Non pretendo mistificar esta guerra e convertela nun deses acontecementos inefábeis, do estilo do exterminio xudeu, que se solidifican no imaxinario e preceden (e teñen a última palabra en) todo debate: ao contrario, prefiro pensar o nó temporal 1936-1939 un pouco como a caixa azul de Mulholland Drive, un lugar da memoria no que todos os significados se desprazan e se reconfiguran. Se escribimos o que escribimos, se escribimos como escribimos, se escribimos coas expectativas do que escribimos, se escribimos na lingua na que escribimos, estamos a posicionarnos fronte a ese sistema de significación das cousas que se trazou neses anos e do que aínda non demos saído, para ben ou para mal. Cando un lector manifesta estar canso do abuso da guerra civil na literatura, eu, que non teño maldade, quero pensar que non ten ánimos revisionistas e que o cansazo non deriva, en realidade, da temática, senón do tratamento histórico, realista e dramático que se impuxo como único posíbel. A miña vontade a este respecto é a de facer unha achega ao mesmo tema desde outro lugar. Teño lido nos últimos tempos, e non particularmente no contexto galego, cousas sobre a necesidade de reintegrar o relato desa guerra en xéneros alternativos: novela de terror, novela bélica, etc. Non sei canto de vale-tudo posmoderno ou de provocación gratuíta hai en declaracións como esas; como eu –repito non teño maldade, vou pensar que pouco, que coa que está, aínda, caendo, ninguén se pode atrever a querer clausurar ese capítulo porque lle aburre nas súas lecturas vespertinas e que o que está sobrevalorado non é a guerra en si senón a idea de que só un discurso serio e fúnebre é quen de mover á reflexión. E eu, con iso, concordo.

E despois, por seguir con Lynch, está Twin Peaks e o medo que dan as cousas que non parece que dean medo, as cousas que parecen non ter un significado, porque do que neste texto se fala en realidade é dun mundo (os anos 90, a adolescencia, Tui) previo á significación, no que mexarlle nunha perna a un amigo só quere dicir mexarlle nunha perna a un amigo e no que facer un filme porno ambientado na guerra civil non quere dicir outra cousa que facer un filme porno ambientado na guerra civil. Hai narracións como a espléndida novela Cosmos de Gombrowicz ou a máis farragosa O libro negro de Pamuk nas que o máis diminuto obxecto desborda cadeas e cadeas de significados. O meu experimento vai na dirección contraria.

Vou rematando: anos 90. Adolescencia. Tui. Cousas invisíbeis que este texto pretende contribuír a visibilizar. Da década dos 90 aínda non coñecemos o revival e dá a sensación de que pasaron pouquísimas cousas, malia que para a Galiza actual sexa unha década fundamental da que cumpriría agora, morto o can, comezar a tirar as arañeiras. Da adolescencia escríbese moito pero é unha adolescencia irreal, goethiana, como eses contos que eu mesmo teño perpetrado nos que os adolescentes namoran e teñen, uf, experiencias sublimes. A adolescencia real caracterízase porque nunca pasa nada e porque o pouco que pasa non é o que quereriamos que pasase. As cousas están todas por facer pero sempre son outros os que as fan.

E despois Tui, onde xa case nunca vou. Non dou decidido se este texto é unha homenaxe ou un axuste de contas. E non importa, creo.

20 de ago. de 2012

A cociñar con Gran tiburón branco, vol. IV.: Soñou que eu era un cabalo


Soñou que eu era un cabalo

Este texto foi o máis doado de escribir. O formato de diario para narrar ten a vantaxe de que non hai que ter unha visión de conxunto antes de comezar, e esa linealidade despois, na lectura, produce un resultado explosivo (no sentido de que os elementos foxen seguido dun centro, fronte á máis convencional implosión), o que fai dun xénero que parece a primeira vista un tanto démodé un dos máis actuais que se me ocorren. Un diario (mesmo os de verdade) é unha ficción que toma emprestado da vida o ritmo; despois (como acontece cos diarios de verdade) pode tomar tamén dela elementos, anécdotas ou sucesos, pero o que fai dun diario un diario, para min, é ante todo o ritmo.

A maior parte dos soños que aparecen no texto están tirados tamén da realidade, aínda que non necesariamente da miña. O soño do cabalo co que dá comezo a trama tívoo alguén respecto de min e eu sentín algo similar ao que sente o narrador deste texto, aínda que pouco máis temos en común el e mais eu, espero. Gosto de pensar que a narración dese soño é o momento no que a miña escrita se achegou máis á vella temática do amor, fóra (creo, espero) do envoltorio dos tópicos. O soño da fin do mundo tíveno eu e creo que foi unha das experiencias estéticas máis poderosas da miña vida onírica e extraonírica que, evidentemente, como tantas (acaso todas), perde a consistencia ao verquelo en palabras. A miña preocupación principal foi que os soños narrados, mesmo algún inventado que hai, tivesen a textura e a lóxica que realmente teñen os soños, esa fébel, ás veces case inexplicábel conexión coa realidade (a realidade da ficción, claro). O principal inimigo do narrador de soños é o soño simbólico, o soño como recurso estilístico que, desde o romantismo até o best seller pasando por Hollywood e mesmo, póñanse como se poñan, polos surrealistas, pretende explicar demasiadas cousas (eu, por moito que envíe o narrador a unha consulta de psicoanálise, non creo que os soños expliquen nada nin que sexa unha mágoa que non o fagan; están ben como están).

Que fose o texto máis doado non quere dicir que o escribise axiña: levoume algo máis dun ano e remateino un mes de agosto nunha aldea do sur de Extremadura chamada Helechal na que pasei unha semana; escribir as últimas páxinas de “Soñou que eu era un cabalo” deu en ser, xunto con aprender a tocar un pouco a harmónica, un remedio intelixente contra a calor de despois de xantar para unha persoa coma min incapaz de durmir sestas se non é dentro da cama e co pixama posto como se non fose unha sesta senón, simplemente, pola noite. Tempo antes, cando do texto só había o título e as primeiras tres ou catro entradas, lera La novela luminosa de Mario Levrero, que me dera azos para continuar porque demostraba como a lectura dun diario pode producir adición (a min en realidade prodúcenma case todos os diarios non demasiado pedantes, xa desde o Diario secreto de Adrian Mole de Sue Townsend que debín ler dez ou quince veces cando tiña poucos libros e moito tempo, e até os de Gombrowicz que rematei practicamente o outro día). Prometinme non copiar a Levrero, pero recoñezo que a idea do computador como vicio (aquí é o porno, en Levrero os solitarios, creo) e o diario como reflexo dunha certa indolencia vital, están en Levrero; non así a liña descendente, de teoría da evolución inversa, que opera no meu narrador e que é, supoño, o elemento narrativo que pode facer ver este texto como conto; esa bebe máis ben de historias de decadencia, como O anxo azul de Sternberg ou case calquera filme de Fassbinder (por exemplo a miña adorada serie Berlin Alexanderplatz), o realizador que morreu unhas poucas horas despois de nacer eu. Tamén hai unha conexión cos Apuntamentos subterráneos de Dostoievski, pero por azar, xa que esta novela a lin tempo despois de rematar o texto.

As cancións mencionadas, e os seus intérpretes, son reais; as actrices porno tamén; os vídeos porno inventeinos, pero é posíbel e mesmo probábel que existan.

Un dos meus temas preferidos, xa desde que con doce anos xogaba a pór unha palabra diante doutra para ridiculizar un profesor de educación física, foi o excedente de masculinidade nalgúns personaxes varóns (excedente que no profesor en cuestión, no da ficción e no da realidade, producía un cheiro desagradábel, un consumo desaforado de tabaco negro e un gran bigote). Este tema regresou con forza, a causa dunha nota de contracapa demasiado explícita, da que desafortunadamente asumo a responsabilidade, en dz ou o libro do esperma. Había aí un texto titulado “tristeza”, que lembro dos menos ruíns, que tende pontes con estoutro, a causa da decadencia nun personaxe un tanto traizoado pola súa identidade de xénero. Porén quero pensar que de a pouco vou pontificando cada vez menos e que pouco hai xa, neste narrador, dese discurso lixeiramente pedagóxico que ás veces custa tanto abandonar. Unha ferramenta diferenciadora entre ambos textos e que trata de facer do anónimo personaxe central deste unha figura moito menos estereotipada que Zé Pedro, o exboxeador e expresidiario protagonista de “tristeza”, foi aproximar algúns dos seus trazos á miña experiencia ou á experiencia de persoas próximas a min, pero non de todo: é máis novo que Zé Pedro, aínda que máis vello ca min; dedícase á música, aínda que toca o contrabaixo e pretende que a música sexa o seu único oficio, vive nunha cidade (que non se menciona porque non cadra pero é Barcelona) na que eu vivín, aínda que non é na que actualmente vivo. Podería ser, agora que o penso, unha de tantas narracións do paso á vida adulta, só que non ten sentido que os protagonistas deste tipo de narración continúen a roldar os vinte anos, polo menos os das clases medias; camiño dos corenta resulta moito máis verosímil. Iso pénsoo agora. No seu momento pretendín describir, por explicalo demasiado simplemente, onde estaría eu ou alguén coma min se dese ou désemos rédea solta á preguiza, ao nihilismo e sobretodo á covardía, isto é, se retirase da miña vida, das nosas vidas, a capacidade da empatía, o bendito autoengano que nos fai ser persoas.

Curiosamente teño agora, como lector de min mesmo, unha sensación que non tiña cando escribía: a de que algo moi humano, irredutíbel, acompaña o protagonista na súa involución e permanece nel mesmo nos momentos de maior brutalidade. Se teño que darlle un nome, chamareino vergoña. Todo isto significa (creo) que eu non son un escritor posmoderno, o que me fai sentir enormemente feliz.

15 de ago. de 2012

Gombrowicz vs Polonia

























Artigo de Lechoń en Wiadomości titulado “A literatura polaca e a literatura en Polonia”.

Até que punto todo isto pode ser sincero? Eses razoamentos pretenden demostrar máis unha vez (ah, cantas veces o ouvimos!) que estamos á altura das mellores literaturas do mundo; estamos á súa altura pero permanecemos descoñecidos e ignorados! [...]

Quérome referir [...] ao anticuado do método e ao carácter repetitivo dese estilo dirixido a fortalecer os ánimos. Cando Lechoń constata con orgullo que Lautréamont “aludía a Mickiewicz”, o meu cansado pensamento desenterra do pasado enormes cantidades de semellantes revelacións orgullosas. Cantas veces alguén, talvez Grzymala ou mesmo Debicki, púxose a demostrar urbi et orbi que despois de todo non somos uns coitadiños porque “Thomas Mann consideraba Nieboska unha grande obra ou porque Quo Vadis? foi traducido a todas as linguas”. É o azucre co que nos fortalecemos desde hai tempo. Pero gostaría de chegar a ver o momento no que o cabalo da nación trabe na dóce man dos Lechoń.

[...] Porén, a miña actitude fronte a esas cuestións é diferente. Un día tiven ocasión de participar nunha desas reunións de polacos dedicada a darse ánimos uns aos outros..., na que, logo de cantar a Rota e bailar un krakowiak, todo o mundo se puxo a escoitar un orador que exaltaba o noso pobo porque “dera ao mundo a Chopin”, porque “temos a Curie-Sklodowska” e o Wawel e a Slowacki e a Mickiewicz, e ademais porque fomos o último baluarte do cristianismo e a constitución do 3 de maio fora moi progresista... Explicaba para si mesmo e para todos os asistentes que eramos unha gran nación, o que talvez xa non espertaba o entusiasmo dos ouvintes (coñecían ese ritual e participaban nel como nun acto relixioso do que non se debía esperar sorpresas), que, no entanto, o recibían con certa satisfacción por cumpriren un deber patriótico. Mais eu vía esa cerimonia como chegada directamente do inferno; esa misa nacional parecíame un espectáculo diabolicamente sarcástico e malignamente grotesco. Porque eles ao louvar a Mickiewicz humillábanse a si mesmos, e cando glorificaban a Chopin demostraban que non eran dignos del e, ao se deleitaren coa súa propia cultura, deixaban ao descuberto a súa barbarie.

Os xenios! Que lles dean a todos eses xenios! Deume gana de dicirlles aos participantes na reunión:

-E a min que me importa Mickiewicz? Vós sodes para min moito máis importantes que Mickiewicz. E nin eu nin ninguén vai xulgar a nación polaca por Mickiewicz ou Chopin, senón polo que pasa e o que se di nesta sala. Mesmo se fósedes unha nación tan pobre en grandeza que os vosos artistas máis célebres se chamasen Tetmajer ou Konopnicka, pero soubésedes falar deles coa soltura da xente libre de espírito, coa mesura e a sobriedade da xente madura, se as vosas palabras abranguesen un horizonte universal e non provinciano..., daquela, mesmo Tetmajer podería ser para vós un título de gloria. Pero, así as cousas, Chopin e Mickiewicz serven apenas para destacar a vosa mezquindade, porque vosoutros, con inxenuidade infantil, exibides nos fuciños do estranxeiro aborrecido eses grandes polacos co único fin de reforzardes o voso debilitado sentido do valor persoal e darvos máis importancia. Sodes como un pobre que fachendea de que a súa avoa tiña unha granxa e viaxaba a París. Sodes uns parentes pobres do mundo que tratan de impresionarse a si mesmos e de impresionar os demais.

[...] Lembro unha pequena recepción nunha casa arxentina, na que un polaco, coñecido meu, comezou a falar de Polonia e madía leva, como sempre, puxo sobre a mesa a Mickiewicz e a Kościuszko canda o rei Sobieski e a batalla de Viena. Os estranxeiros escoitaban con cortesía o seu fervente discurso tomando boa nota de que “Nietzsche e Dostoievski eran de orixe polaca” e de que “temos dous premios Nobel de literatura”. Pensei que se alguén se louvase dese xeito a si mesmo ou a súa familia, demostraría unha falta de tacto impresionante. Díxenme que compararse desa maneira con outras nacións, facendo fincapé en xenios e heroes, méritos e logros culturais, era precisamente unha torpeza tremenda na táctica propagandística, pois co noso Chopin semifrancés e Copérnico de sangue non de todo puro, non podemos competir con Italia, Francia, Alemaña, Inglaterra ou Rusia; de modo que o noso punto de vista nos condena precisamente á inferioridade. Porén, os estranxeiros non deixaban de escoitar con paciencia, como se escoita os que, querendo pasar por aristócratas, lembran cada dous por tres que o seu tataravó era propietario do castelo de X. E escoitábano con máis aburrimento por canto nada diso lles importaba en absoluto, pois eles mesmos, por pertencer a unha nación nova e desprovista por sorte de xenios, ficaban fóra de xogo. Pero escoitaban con indulxencia e mesmo con simpatía, xa que, á fin, comprendían a situación psicolóxica del pobre polaco; e este, emocionado co seu papel, non paraba.

[...] Que foi o que dixen? Decateime de que só unha mudanza radical de ton podía salvarnos. Fixen todo o posíbel, así, para que na miña voz se evidenciase o menosprezo e púxenme a falar como quen que non lle dá maior importancia ao conseguido pola nación até o de agora, como aquel para o que o pasado ten menos valor que o futuro, para quen a lei suprema é a lei do presente, a da máxima liberdade espiritual nun momento dado. Suliñei o elemento alleo no sangue dos Chopin, Mickiewicz e Copérnico (para que non pensasen que tiña algo que ocultar, que algo me puidese quitar a liberdade de movemento) e dixen que non se debía tomar demasiado a serio a metáfora de que nós, os polacos, os “trouxeramos ao mundo”, pois eles unicamente naceran entre nós. Que ten a ver con Chopin a señora Kowalska? Acaso polo feito de Chopin compor baladas sobe, por pouco que sexa, o peso específico do señor Powalski? Acaso a batalla de Viena proporciónalle sequera un gramo de gloria ao señor Ziebicki de Radom? Non –dixen–, non somos herdeiros directos nin da grandeza nin da mezquindade pasadas, nin da sabedoría nin da estupidez, nin da virtude nin do pecado: cadaquén é responsábel apenas de si mesmo, cada quen non é máis que un mesmo.

Nese momento, porén, experimentei a sensación de non ter profundizado o suficiente e de que debería tratar (para que o que estaba a dicir fose eficaz) a cuestión a unha escala maior. De modo que, recoñecendo por unha banda que, até certo punto, nos grandes logros dunha nación e nas obras dos seus creadores maniféstanse as virtudes particulares propias desa comunidade concreta e todas aquelas tensións, enerxías e encantos que nacen dunha masa e constitúen a súa expresión, ataquei ao mesmo tempo o principio mesmo da autoadoración nacional. Dixen que se unha nación verdadeiramente madura debe xulgar con moderación os seus propios méritos, unha nación verdadeiramente viva debe aprender a menosprezalos, ten que mostrarse altiva ante todo o que non sexa o seu presente e o seu devir contemporáneo...

Foi “destrución” ou “construción”? Dunha cousa estou certo: esas palabras eran destrutivas por canto minaban o laboriosamente elevado edificio da “propaganda”, e mesmo deron escandalizado os estranxeiros. Pero que pracer falar non para alguén senón para un mesmo! Cando cada palabra te afirma máis en ti mesmo, che dá máis forza interior, te libera de milleiros de temerosos cálculos, cando falas non como escravo do efecto senón como home libre!

[...] Mais só no final da miña filípica encontrei a idea que me pareceu –no medio daquela atmosfera de turbia improvisación– a máis lograda. A saber, que nada do que lle é propio debe impresionar o ser humano; de tal modo que, se nos impresiona a nosa grandeza ou o noso pasado, é a proba de que aínda non os levamos no sangue.


De Diario (1953-1969) (Witold Gombrowicz, Barcelona, Seix Barral, 2005. pp. 21-26). Versionado galego sobre a tradución española de B. Zaboklicka e F. Miravitlles.

13 de ago. de 2012

A cociñar con Gran tiburón branco, vol. III.: As putas motos


As putas motos

“As putas motos” é o único texto do libro que precisou do consello de lectores externos e o único que foi integramente reescrito (dúas veces). Nas primeiras versións a historia parecíame simplemente un bluff, e habíanmo seguir parecendo todas as posteriores se non me decatase de que precisamente era un texto que estaba concibido para ser un bluff e que por tanto o bluff que o texto é tiña que ser parte fundamental, e mesmo o tema principal, do propio texto.

A dimensión metaliteraria chegou apenas na última versión; nas anteriores, a protagonista non era escritora senón unha estudante de doutoramento que soñaba con escribir cousas diferentes da súa tese (unha situación similar á miña polos días nos que encetei a narración), pero demostrouse evidente ao final que cumpría escoller entre xogar a carta académica ou a literaria; xogar esta última fai que algúns dos excesos estilísticos, se ben non se solucionan, si se autoxustifiquen, que non é pouco.

Supoño que non é evidente, pero pretende existir un segundo nivel de metaliteratura aquí, que é o que equipara a voz da narradora coa miña propia voz tal e como funcionaba, por exemplo, en dz ou o libro do esperma, un libro tan zoupón que a voz era irremediabelmente a miña en todos os textos. Explícome: o texto relata o durísimo encontro coa realidade por parte dunha persoa que, a forza de arrebatos cínicos e mantras posmodernos (todo é ficción, etc.), vivía nunha especie de mundo paralelo, pretendidamente cruel pero dunha crueldade como falsa, como de plastilina. Ese era eu en certo modo, ese son eu cada vez menos (creo). A voz desta rapaza exorciza así a miña propia; o texto é barroco só para prometerme a min mesmo e prometerse a si mesmo non volver ser barroco nunca máis.

A división en capítulos foi unha descuberta serodia da que namorei á primeira vista; defendín ante quen correspondía a necesidade de que cada capítulo comezase en páxina á parte para xogar coa idea (confeso que nunca pretendida mentres escribía, pero que cada vez me convence máis) de o texto ser non tanto un conto senón unha novela frustrada, ou un conto que se disfraza de novela frustrada como o mellor recurso posíbel para falar sobre as novelas frustradas.

O título veu, como habitualmente, antes que o texto. Era unha mañá de resaca en Ourense; estabamos nun bar, había un zunido desagradábel procedente do televisor e alguén se referiu ao que nel había como as “putas motos”. Nese momento o adxectivo “putas” pareceume que encaixaba marabillosamente co substantivo “motos”, e tiven unhas ganas terríbeis de titular algo así, calquera cousa: parecíame como o rei Midas dos títulos, capaz de converter en ouro calquera contido que aparecese debaixo. Pero eses títulos non existen. O que podo dicir deste, andado o tempo, é que non ten moita relación co texto, pero gosto do efecto, creo que iso lle dá un punto terrorífico.

E despois, non sei, francamente, cal pode ser a filiación literaria deste texto; acaso máis que de libros concretos beba da idea que me fixen eu de libros que non lin, ou que non lera na altura, certa posmodernidade americana talvez, mesmo mencionaría a Thomas Pynchon se non fose un xigante (pero un xigante que lin tempo despois de rematar o libro) e este texto un miserábel anaco de bosta. Co pretexto de México, houbo un intento de ler como documentación a novela Baixo o volcán de Malcolm Lowry, que abandonei ás dez páxinas por causa dun efecto soporífero que me producía e do que culpei á tradución até que pouco despois descubrín con estupor que xusto esa tradución (de Raúl Ortiz) é, seica, moi importante. Serei eu, logo. Tamén parece planear a sombra de Kerouac na parte da viaxe en carro por México, pero o certo é que, para gañar en verosemellanza canto aos lugares e os costumes, está sacada en grande medida dunha viaxe real que fixemos tres amigos por México en 2006; claro que Kerouac pode estar perfectamente na raíz de que facer unha viaxe como esa parecese unha boa idea no momento, e conste que sigo pensando que o era e tamén que gosto moitísimo de Kerouac.

7 de ago. de 2012

Gran tiburón branco no Diario cultural

O venres pasado entrevistáronme no Diario cultural da Radio Galega. A entrevista pódese escoitar no minuto 31'36'':



Ao longo da semana dedicáranlle a sección "Páxina de narrativa" a Gran tiburón branco. Consiste en que saio eu lendo cachos do libro. Fascinante. Pódese escoitar nas seguintes ligazóns, cada unha dedicada a un dos textos do libro:

"Gran tiburón branco" (minuto 33'37'')
"Caída de Abraham Rosenblath" (minuto 29'58'')
"As putas motos" (minuto 27'04'')
"Soñou que eu era un cabalo" (minuto 33'40'')
"Guerra civil" (minuto 30'06'', xusto antes da entrevista)

6 de ago. de 2012

A cociñar con Gran tiburón branco, vol. II.: Caída de Abraham Rosenblath


Caída de Abraham Rosenblath

Por unha vez non escribín a partir do título, cousa rara, senón dunha escena, a da excursión en bicicleta, que me veu á cabeza a comezos de 2008 durante unha excursión de certa dificultade a un lugar chamado Boiling Lake, na illa caribeña de Dominica. Naqueles días tiña frescas lecturas de Philip Roth e Saul Bellow e comezaba a experimentar o pracer de escribir situacións de certa verosemellanza psicolóxica, é dicir, de crear personaxes e non bonecos de palla nos que descarregar as miñas iras e as miñas ocorrencias, e argallar a historia da bicicleta como punta do iceberg foi un digno xeito de enganar o cansazo do roteiro, un tanto excesivo para os meus desinflados músculos daquel tempo e de sempre. De Roth e Bellow (máis de Roth, que ten máis graza) sae evidentemente o personaxe de Abraham Rosenblath, pero o acerto do meu texto, se o houber, creo que é precisamente a inserción nun contexto galego (a cidade podería ser Compostela ou calquera outra na que exista un bar que se chame 99) da personaxe do xudeu, que na literatura norteamericana e en boa parte das europeas precisaría, quer dun escritor tamén xudeu, quer de documentación e enormes cautelas. O argumento transformouse bastante naturalmente, así as cousas, nunha historia de fantasmas, na narración dunha etapa paranoica na vida dunha persoa normal, excesivamente normal, que por momentos roza a estupidez de prototipos como o Miro Pereira de Pratos combinados pero sae airoso do transo, creo.

Escribir este texto foi moi agradábel e moi complicado. Os saltos temporais (a narratoloxía ten un nome para isto, mais dáme unha enorme preguiza procuralo) obrigáronme mesmo a datar os acontecementos nun esquema, con anos reais ademais,  para non cometer erros relativos, por exemplo, aos programas informáticos. Por se alguén tiver curiosidade (pero non, ese lector tan atento non existe), a historia está narrada en 2008 e a presenza de Abraham na veciñanza vai de setembro de 2002 a xuño de 2003; o argumento máis antigo que se narra, a morte da señora Remedios, pasou en 1999. Non o reescribín ningunha vez, pero podeino tanto que foi case como reescribilo. Despois (tempo despois de rematado, digo), gañou un premio, o Manuel Murguía de Arteixo en 2009 e foi publicado nunha desas edicións dos premios que ninguén no seu san xuízo le, pero a poda continuou até antonte, como quen di, e nada indica que dentro duns meses non me vaia arrepentir de non ter quitado outras cousas.

“Caída de Abraham Rosenblath” foi tamén o texto que me fixo querer apurar a publicación do libro cando os Coen estrearon o filme A Serious Man, do que gostei moito pero que me deu medo de que a miña historia parecese unha copia da do filme e de que de súpeto comezasen a aparecer historias por todas partes sobre as mesmas cousas que tratei eu (e algunha ten saído, pero non direi cal nin a cal se parece). Eu tamén podo ser paranoico. En realidade o caso dos Coen é anecdótico e ademais o premio dáme a razón a min (outra utilidade dos premios, á parte da de gañar diñeiro) e ademais non se parece tanto. A miña, no fondo, está escrita por alguén que non coñece apenas a cultura xudía, e nin falta que fai: a dinámica da sospeita si que a coñezo e esa é a auténtica protagonista. É curioso, porén, que mediante tópicos (pois non manexei, voluntariamente, outro material que os tópicos que Serafín, o narrador, utiliza para detectar o xudaísmo de Abraham) se poida dar a sensación de que se coñece ben unha cultura, como algunha vez me teñen dito ante a lectura deste texto, para a miña estupefacción. Creo que cousas como esta deberían darnos ganas de pór a nosa capacidade crítica en cuarentena.

O que máis me interesa a día de hoxe deste texto é o seu carácter de Bildungsroman, novela de formación (pero en conto, que non sei como se di en alemán) dun personaxe que non é exactamente un rapaz (sempre imaxinei a Serafín entre os trinta e moitos e os corenta e poucos anos): a propia técnica narrativa, a linguaxe mesmo, son testemuños do paso de Abraham Rosenblath pola vida do narrador, son o seu pouso máis sagrado, mesmo se o auténtico Abraham está completamente afundido na miseria, e curiosamente son virtudes que pouco ou nada teñen a ver coa adscrición étnica, cultural ou relixiosa dos personaxes. Paro xa, non sexa que a próxima frase sexa algo como “A literatura non sabe de nacións nin de fronteiras” e unha ONG me poña un piso. Porque non é certo, si que sabe, e moito.

2 de ago. de 2012

Feliz como un watusi: Bruno Ssebayiga


Feliz como un watusi é un espazo mensal que teño no web literario Letra en Obras no que presento as tristes aventuras dalgúns escritores africanos pouco ou nada coñecidos. O proxecto consiste en escribir unha semblanza dun escritor de cada un dos países de África subsahariana (incluídos Mauritania e Sudán do Sur). O proxecto rematará cando o mapa de abaixo estea totalmente coloreado de vermello. Falta bastante.

Veño de publicar o cuarto artigo, correspondente a Uganda: "Bruno Ssebayiga e os perigos hermenéuticos". Pódese ler aquí.



















Artigos anteriores:

Mebrahtu Asmelash e a lingua do deserto (Eritrea)

Olatunde Odumuyiwa e a canonización interesada (Nixeria)